Ang jeepney, bow!

Kinilala na ito sa buong mundo. Naidisplay na sa Europa, Amerika at iba’t ibang lugar sa Asya. Pruweba raw ito ng pagiging malikhain nating mga Pilipino.

Ang tinutukoy ko ay walang iba kundi ang jeepney, pang-araw-araw na sasakyan sa Pilipinas. Produkto ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, galing ito sa mga sasakyang iniwan ng mga Amerikano na may tawag na “GP” (General Purpose). Sa “GP” nanggaling ang taguring jeep. Noong una’y eksaktong sasakyan ng mga Amerikano ang hitsura nito, pinahaba lang at nilagyan ng dagdag na upuan. Paglipas ng panahon, nabago ito unti-unti.

Si Leonardo Sarao siguro may pinakamaraming nabuong jeep sa Pilipinas. Dating kutsero na natutong magmekaniko, naisipan niyang magtayo ng pabrika ng jeep pagkatapos ng giyera. Bilang pagpupugay sa dati niyang hanapbuhay, nilagyan niya ng mga istatwa ng kabayo ang hood ng kanyang mga sasakyan na paglaon ay siyang naging trademark ng mga ito.

Isang empleado ni Sarao – si Anastacio Francisco – ang nagkainteres din sa paggawa ng jeep. Itinayo niya ang Francisco Motors na naging malaking pabrika rin ng iba pang sasakyan.

Ang jeepney ay testamento ng pagiging masinop ng mga Pilipino. Mga sobrang parte ng iba't ibang sasakyan ang pinagsama-sama para makabuo ng jeepney. Alam nating mga Pilipino kung gaano kahirap mabuhay noong giyera. Kaya naman hindi tayo basta-basta nagtatapon.Basta puwede pang maayos, puwede pa!

Sa ganitong mentalidad dumami ang jeepney. Mga makinang ibinasura na sa Japan ay kinukondisyon, isinasalpak sa chassis na gawa sa bakal, lalagyan ng kaha na gawa sa yero, kakabitan ng lumang transmission, differential, manibela, ilaw na galing din sa lumang sasakyan, ni-recap na gulong, reconditioned na baterya, pagkadaka'y pipinturahan, lalagyan ng upuan, at presto, jeepney na!

Ang jeepney ay extension ng bahay at buhay ng operator nito. Nakasulat kadalasan sa kisame nito ang mga pangalan ng asawa’t mga anak ng operator. Madalas pa ay nakatitik sa tapalodo sa likuran kung papaano ito nabili (Katas ng Saudi).

Dahil extension ng bahay, nilalagyan ang jeepney ng makukulay na artworks. May mga dibuho ng kabukiran, cartoons, at rock bands. Kinakabitan din ito ng malalakas na stereo na may dagdag pang booster.

Sa paglipas ng panahon, nagkaroon ng iba’t ibang anyo ang jeep. Sa Cebu at Iloilo, may mga jeep na mukhang Civic at Starex.

Mahigit anim na dekada na nating kasama ang jeepney. May nagsasabi na dapat na raw itong i-phaseout -- mausok na kasi madalas nang masira. Marami ang tumututol siyempre. Dapat daw ay bigyang suporta ng gobyerno ang mga gumagawa ng jeepney para masagip ang simbolong ito ng Pilipinas.

Kumonti man ang jeepney ay tiyak na hindi ito mawawala. Gaya ng rickshaw sa Japan, tuktuk sa Thailand, carriage sa England, o karitela sa Binondo, mananatili ang jeepney bilang pruweba na para sa Pilipino, walang nasasayang!

* * *